به گزارش واحد ارتباطات و اطلاع رسانی پژوهشگاه فرهنگ و هنر، به نقل ازایسنا، بیش از سه‌هزار سال است که آیین شب چله در ایران برگزار می‌شود. در گذشته، در چنین شبی به دیدن مادربزرگ‌ها و پدربزرگ‌ها که همه‌ی اعضای خانواده را دور هم جمع می‌کردند، می‌رفتند؛ بزرگانی که پاسداران فرهنگ خانواده بودند.

سفره‌ای که در این شب پهن می‌شد، نشان‌دهنده دهش، دوستی و به عبارتی جشن جمعی ایرانیان بود که همه را به دور آن دعوت می‌کردند.

اما این روزها به‌جز تجملاتی که به سفره‌های شب چله اضافه شده است، این نگرانی وجود دارد که از این فرهنگ و آیین فقط یک اسم باقی بماند.

خبرنگار ایسنا برای ارزیابی نوع و کیفیت محصولات فرهنگی که به این مناسبت عرضه می‌شوند، به برخی مراکز مانند شهر کتاب، کانون پرورش فکری کودک و نوجوان (وابسته به آموزش و پرورش)، فروشگاه انتشارات سروش (وابسته به صداوسیما) و چند فروشگاه دیگر رفت، اما چیزی به‌جز انارهای سفالی که جزو صنایع دستی بودند، لیوان‌هایی با طرح شب چله، کتاب «قصه‌های شب‌های چله» و «جشن‌های ایرانی»، سی‌دی «این گوشه تا اون گوشه» شامل تصنیف‌های ایرانی برای کودکان که فقط یک قطعه از آن به شب چله اختصاص دارد و کاغذهای کادویی که روی آن‌ها هندوانه و انار نقش بسته است، پیدا نکرد. برخی از این مراکز هر آنچه را که روی آن‌ها، تصویری از هندوانه و انار بود، از جمله کتاب «مهمانی یلدا» را که روایتگر داستان تولد دختری به نام یلداست و ربطی به آیین شب چله ندارد، به‌عنوان محصولات این شب معرفی می‌کردند. 

البته در جمعه‌بازار تهران که هر هفته در پارکینگ پروانه (خیابان جمهوری) برپا می‌شود، برخی دانشجویان رشته‌ی هنر وسایلی را مانند قاشق و چنگال‌ یک‌بار مصرف و سیخ چوبی که روی آن‌ها را با انار و هندوانه تزیین شده بود، برای مراسم این روز ساخته بودند.

در مراسم دیگری مانند ولنتاین یا جشن کریسمس، ویترین بسیاری از مغازه‌ها با انواع محصولات فانتزی، از قلب گرفته تا درخت کریسمس پُر می‌شود. تنوع و جذابیت در ارائه محصولاتی که مرتبط با جشن‌های ولنتاین، هالووین یا کریسمس هستند و کمبود محصولات فرهنگی برای معرفی آیین‌های‌ ایرانی موجب می‌شود که حتی برخی ایرانی‌ها با فرا رسیدن سال نو میلادی، درخت کریسمس در خانه‌های‌شان بگذارند!

در این شرایط، بسیاری از کودکان و نوجوانان، شب چله را با نام «یلدا» که واژه‌ای سریانی است، می‌شناسند و بدون آن‌که اطلاع چندانی درباره فلسفه این آیین داشته باشند، بیشتر درباره خوراکی‌هایی این شب می‌گویند. همچنین اگر درباره کرسی و سفره شب چله بپرسید، شاید کمتر بدانند که سفره‌ی شب چله را داخل سینی‌های گرد مسی و روی کرسی می‌چیدند و مادربزرگ و پدربزرگ در کنار خانواده و دور کرسی قصه می‌گفتند.

در برخی مهد کودک‌ها و مدارس که نخستین مراکز برای آشنایی کودکان با جامعه و فرهنگ ایرانی هستند، آیین شب چله با گرفتن پولی از خانواده‌ها برگزار می‌شود؛ اما در نهایت، مراسم با توضیح مختصری درباره این آیین به پایان می‌رسد و بیشتر به گرفتن عکس یادگاری با لباس محلی، خوردن هندوانه، انار و آجیل شب چله و همچنین نقاشی همین میوه‌ها خلاصه می‌شود.

یکی از برگزارکنندگان این‌گونه جشن‌ها برای کودکان در موسسه‌ای خصوصی، درباره این‌که چقدر به برنامه‌های فرهنگی مثل نقالی، شاهنامه‌خوانی و معرفی این آیین می‌پردازند، به ایسنا گفت: بچه‌ها حوصله گوش کردن به توضیح‌ها در این‌باره را ندارند و دوست دارند بازی کنند، موسیقی گوش دهند و تنقلات بخورند. به همین دلیل ما برنامه‌ای را اجرا می‌کنیم که آن‌ها در کنار خانواده‌شان بتوانند چند ساعتی که در جشن ما شرکت می‌کنند، خوش بگذرانند.

او درباره هزینه ورودی این جشن‌ها برای هر نفر، گفت: معمولا این جشن‌ها را یک روز قبل یا بعد از روز جشن اصلی برگزار می‌کنیم و از هر نفر از اعضای خانواده ۵۰ هزار تومان می‌گیریم و معمولا فرزند و مادر در آن شرکت می‌کنند.

مجری برگزاری این مراسم درباره این‌که آیا جشن هالووین یا کریسمس هم برگزار می‌کنید؟ پاسخ داد: اتفاقا خانواده‌های ایرانی از جشن‌های هالووین و کریسمس بیشتر استقبال می‌کنند.

غفلت برخی مسوولان در زمینه برنامه‌ریزی برای تولید محصولات فرهنگی به‌مناسبت آیین‌های کشور موجب می‌شود مخاطبان، بویژه نسل جوان جذب فیلم‌ها و سریال‌های ماهواره‌ای و متعاقب آن، جذب فرهنگ کشورهای دیگر شوند. در حالی که می‌توان با محصولات باکیفیت و جذاب فرهنگی، آیین‌های ملی و بومی را به نسل جدید معرفی و آن‌ها را ماندگار کرد.